آماده‌باش همیشگی نه یک انتخاب ، که ضرورت بقاست

حسین یحیائی – مدیر مسئول روزنامه تفاهم

آن روزهای سخت به ما آموخت که ثبات یک توهم است. در جهانی که هر لحظه ممکن است معادلاتش دگرگون شود، تنها یک اصل باقی می‌ماند: آماده‌باش همیشگی نه یک انتخاب، که ضرورت بقاست. این درس را باید در تمام زوایای زندگی جاری کنیم، از کسب‌وکارهای نوپا گرفته تا زندگی شخصی، از فضای مجازی تا خیابان‌های شهر. کسب‌وکارهایی که در آن روزهای سخت دوام آوردند، ویژگی‌های مشترکی داشتند. آنها مانند کشتی‌هایی بودند که برای طوفان‌های ناگهانی طراحی شده بودند. انعطاف‌پذیری در مدل کسب‌وکار، تنوع در منابع درآمدی و تاب‌آوری در برابر شوک‌های اقتصادی، تفاوت میان غرق‌شدگان و نجات‌یافتگان را مشخص کرد. یک کافه‌دار هوشمند که همزمان با فروش حضوری، سیستم تحویل در منزل را راه انداخته بود، توانست در اوج بحران هم به کارش ادامه دهد. یک استارتاپ آموزشی که محتوای آنلاین آماده داشت، توانست یک‌شبه کلاس‌هایش را به فضای مجازی منتقل کند. این موفقیت‌ها تصادفی نبود، بلکه حاصل نگاهی آینده‌نگر بود که احتمال بحران را همیشه در محاسباتش می‌گنجاند.

در فضای سایبری، جنگ دیگری در جریان بود. افزایش حملات به نهادها و کسب‌وکارها زنگ خطری بود برای همه ما. امروز داده‌های دیجیتال به اندازه ذخایر طلا ارزش دارند و محافظت از آنها به مهارتی حیاتی تبدیل شده است. یک کسب‌وکار کوچک که اطلاعات مشتریانش لو برود، ممکن است برای همیشه اعتمادش را از دست بدهد. آمادگی سایبری فراتر از نصب یک آنتی‌ویروس ساده است. این آمادگی یعنی آموزش مستمر کارکنان درباره خطرات فضای مجازی، تهیه منظم نسخه‌های پشتیبان، داشتن برنامه‌ای برای زمانی که سیستم‌ها از کار می‌افتند و به‌روزرسانی مداوم سخت‌افزارها و نرم‌افزارها. در سطح فردی، ضعف‌های ما آشکار شد. وقتی زیرساخت‌ها به لرزه درمی‌آیند، چه کسی می‌تواند بدون اینترنت و برق کارش را ادامه دهد؟ آمادگی فردی یعنی یادگیری مهارت‌های پایه حتی در عصر تکنولوژی، ذخیره اطلاعات حیاتی هم به صورت دیجیتال و هم فیزیکی، ایجاد شبکه‌های ارتباطی جایگزین و آموختن کمک‌های اولیه و مهارت‌های بقا. این‌ها سرمایه‌گذاری‌هایی هستند که در روز مبادا به دادمان می‌رسند.

جامعه‌ای در بحران دوام می‌آورد که شبکه‌های ارتباطی محکمی داشته باشد. محله‌هایی که از قبل گروه‌های همیاری تشکیل داده بودند، بهتر توانستند از پس مشکلات برآیند. برای کسب‌وکارها این درس ارزشمند یعنی ایجاد شبکه‌های همکاری با همسایگان و هم صنف‌ها، مشارکت در طرح‌های جمعی برای امنیت و تامین کالاهای اساسی و برنامه‌ریزی برای کمک‌های متقابل در شرایط بحرانی. آموزش و یادگیری مداوم، سلاحی است که هرگز زنگ نمی‌زند. مراکز آموزشی که قبلاً سیستم‌های آموزش از راه دور را تجربه کرده بودند، کمتر دچار اختلال شدند. این نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری روی آموزش و زیرساخت‌های یادگیری، نوعی بیمه آینده است.

برای کسب‌وکارها این یعنی آموزش مستمر کارکنان برای شرایط بحرانی، سرمایه‌گذاری روی پلتفرم‌های آموزش از راه دور و ایجاد فرهنگ یادگیری مداوم در سازمان. آن روزهای سخت گذشت، اما درسش ماندگار شد: جهان ما غیرقابل پیش‌بینی است و بحران‌ها بخش اجتناب‌ناپذیر این جهان هستند. تفاوت بین بازنده‌ها و برنده‌ها در این است که برخی پس از بحران به فکر آمادگی می‌افتند و برخی پیش از آن.

آماده‌باش همیشگی یعنی امروز را با فرض بحران فردا مدیریت کنیم، همیشه راه‌های جایگزین داشته باشیم، به جای ترس از بحران، توانایی مواجهه با آن را افزایش دهیم و بدانیم که هیچ سرمایه‌گذاری برای امنیت و آمادگی، هزینه نیست.

برای شروع این مسیر، می‌توانیم امروز دست به کار شویم. یک شبیه‌سازی بحران در کسب‌وکارمان انجام دهیم، مهارت‌های جدید یاد بگیریم که در شرایط سخت به کارمان بیاید، شبکه ارتباطی با همسایگان و هم صنف‌ها را تقویت کنیم، از داده‌های مهم نسخه پشتیبان تهیه کنیم، ذخیره مالی اضطراری ایجاد کنیم، سیستم‌های امنیتی سایبری را بررسی کنیم، برنامه ارتباطی جایگزین برای زمان قطع اینترنت داشته باشیم، مهارت‌های بقا را تمرین کنیم، با خانواده و همکاران در باره سناریوهای بحرانی صحبت کنیم و همیشه یک “کیف آمادگی” برای کسب‌وکارمان داشته باشیم. آینده همیشه از آن کسانی بوده است که امروز برای ناشناخته‌های فردا آماده می‌شوند. وقتی بحران بعدی از راه برسد و مطمئناً در هر شرایطی خواهد رسید  جایگاه ما کجا خواهد بود؟ در میان قربانیان شرایط یا در زمره کسانی که از شرایط سربلند بیرون می‌آیند؟ پاسخ این پرسش را امروز می‌توانیم با انتخاب‌هایمان رقم بزنیم.