متاسفانه یکی از آمارهای نگران کننده ی در کشور مصرف بی رویه دارو در جامعه و ضعف نظارت بر سیستم توزیع دارو در کشور است. ایرانی ها سال هاست که در مصرف داروهایی همچون مسکن ها و آنتی بیوتیک ها رکورد دارند و با هر سرماخوردگی ساده ای خود را به انواع و اقسام داروها و آنتی بیوتیک ها می بندند.
متاسفانه مصرف خودسرانه دارو در کشور ما یک مشکل بزرگ است که می تواند عواقب جبران ناپذیری داشته باشد. مصرف خودسرانه ای که می تواند به عوارض جانبی شدیدی منجر شود. بسیاری از داروهایی که اگر بدون نظارت پزشک مصرف شوند، می توانند باعث آسیب جدی به اندام‌های بدن مانند کبد، کلیه، معده و سیستم قلبی-عروقی شوند. این عوارض گاهی به صورت فوری ظاهر می شوند اما گاهی ممکن است به تدریج و در طول زمان بروز کنند. همچنین تداخل دارویی ناشی از مصرف همزمان چند دارو نیز می تواند خطرناک باشد. مازاد بر اینکه مصرف بی رویه و خودسرانه آنتی بیوتیک‌ها باعث ایجاد مقاومت باکتریایی می شود.
این موضوع در آینده درمان بیماری‌های عفونی را بسیار دشوارتر خواهد کرد. همچنین استفاده غیرمعمول از برخی داروها مانند استروئیدها یا داروهای ضدافسردگی نیز می تواند منجر به عوارض جدی شود. برخی داروها مانند آرام بخش‌ها، خواب آور‌ها و داروهای ضددرد اگر بدون نظارت پزشک مصرف شوند، باعث ایجاد وابستگی و اعتیاد می شوند. این موضوع نه تنها سلامتی افراد را به خطر می اندازد، بلکه می تواند به مشکلات اجتماعی در یک جامعه منجر شود.
اگرچه مصرف خود سرانه دارو ممکن است در کوتاه مدت هزینه های درمانی فرد را کاهش دهد، اما در بلند مدت هزینه های سنگینی را به سیستم بهداشت و درمان کشور تحمیل می‌کند. این موضوع به دلیل عوارض ناشی از مصرف خودسرانه دارو و لزوم درمان آنها در آینده است. مصرف خودسرانه دارو به طور غیرمستقیم باعث کاهش اعتماد مردم به پزشکان و نظام سلامت می شود. افرادی که به جای مراجعه به پزشک، خودشان اقدام به تجویز و مصرف دارو می‌کنند، دیگر به توصیه‌های پزشکان اعتماد ندارند و این امر در نهایت به کاهش کیفیت خدمات درمانی منجر می شود.
برای جلوگیری از این عارضه اگر چه آموزش و فرهنگ‌سازی مناسب، یکی از راهکارهای مهم این حوزه است، اما نظارت هر چه بیشتر بر توزیع داروها و همچنین تقویت نظام ارجاع در مراکز درمانی، یکی از موارد مهمی است که باید به جدیت مورد توجه و پیگیری قرار گیرد. بهبود سیستم ردیابی و رهگیری داروها از زمان تولید تا مصرف نهایی با استفاده از فناوری های نوین بسیار اساسی است. تقویت تحلیل داده‌ها و هوش مصنوعی برای شناسایی الگوهای غیرعادی در توزیع و مصرف داروها که ممکن است نشان دهنده سوءاستفاده باشد، در کنار افزایش بازرسی‌های فیزیکی و آزمایش‌های کیفیت داروها در سراسر زنجیره تأمین می تواند نقش بسزایی در ساماندهی حوزه ی دارویی کشور داشته باشد.
اجرای قوانین و مقررات سخت‌گیرانه تر برای تمامی افراد و شرکت‌های مسئول در زمینه تولید، توزیع و فروش داروها یکی از مهم ترین راهکارهایی است که اکنون در بسیاری از کشورهای توسعه یافته در حال اجراست. البته سال هاست که نظام سلامت کشور به دنبال بهبود شفافیت و پاسخگویی در تمام مراحل توزیع داروهاست. با جمیع راهکارهای موجود و ساماندهی نظام بیمه ای کشور در حوزه ی دارو شاید بتوان قدم های سازنده ای در این حوزه برداشت که منفعت و سود آن نه تنها در نظام دارویی کشور، بلکه سلامت یک جامعه است.
با اجرای این راهکارها می‌توان نظارت و کنترل بر توزیع داروها را بهبود بخشید و از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری کرد.همه ما باید در این زمینه مسئولیت‌پذیر باشیم تا سلامت جامعه حفظ شود.
