اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺶ ﺑﻨﻴﺎن و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار اقتصادی

مهندس امین رشیدی

اقتصاد دانش بنیان، که بر پایه تولید، استفاده و انتقال دانش و فناوری مبتنی هستند، می‌توانند تأثیر بسزایی در رشد و توسعه اقتصادی کشورها داشته باشند. اقتصادهای دانش بنیان با تمرکز بر نوآوری و پیشرفت فناوری، می‌توانند تولید و بهره‌وری را افزایش دهند. اثربخشی در استفاده از فناوری‌های جدید و به روز، کاهش هدررفت منابع و بهبود فرآیندها و مدیریت، از جمله عواملی هستند که می‌توانند به افزایش تولید و بهره‌وری اقتصادی کمک کنند. اقتصادهایی که بر پایه ی علم وفناوری استوارند معمولاً به وجود آفرینش‌های جدید و صنایع نوظهور منجر می‌شوند. این صنایع جدید نیاز به نیروی کار متخصص و کارآمد دارند، در نتیجه ایجاد اشتغال و افزایش نرخ اشتغال در کشور را تسهیل می‌کنند.

چنین اقتصادهایی معمولاً قادر به تولید کالاها و خدمات با ارزش افزوده بالا هستند. این امر به کشورها این امکان را می‌دهد تا صادرات خود را افزایش داده و به تعادل تجاری بیشتری دست یابند. صادرات بیشتر منجر به جذب ارز، افزایش درآمد ملی و توازن مالی می‌شود. اقتصادهای دانش بنیان برای سرمایه‌گذاران خارجی جذاب هستند. این اقتصادها به دلیل پتانسیل نوآوری، بازارهای بزرگ و پویا، زیرساخت‌های فنی و فرهنگ کارآفرینی، می‌توانند سرمایه‌گذاران خارجی را جذب کنند. سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند به توسعه بخش‌های مختلف اقتصادی و افزایش اشتغال و رفاه اقتصادی کمک کند.

توسعه منابع انسانی از مزایای اقتصادهای دانش بنیان است. چرا که با نیاز به نیروی کار متخصص، علمی و فنی، توجه بیشتری به آموزش و پرورش انسان‌ها  از عوامل مهم در توسعه اقتصادی کشورها را تشکیل می‌دهد. ارتقاء سطح آموزش و دانش جامعه، افزایش توانمندی‌ها و مهارت‌های افراد و ایجاد بستری برای نوآوری و پژوهش، همگی به توسعه اقتصادی کشورها کمک می‌کنند.

در کشورهای دارای اقتصاد دانش بنیان ، تمرکز بر فناوری و نوآوری، بهبود زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)، ایجاد شرکت‌های نوپا و استارتاپ‌ها، حمایت از تحقیقات علمی و توسعه فناوری، آموزش و پرورش متخصصان و کارآفرینان و ایجاد بسترهای مؤثر برای نقل و انتقال فناوری، از جمله راهکارهایی هستند که در توسعه اقتصادی کشورها تأثیرگذار هستند.

با ایجاد یک اقتصاد دانش بنیان، کشورها می‌توانند از وابستگی به منابع طبیعی و صنعت‌های سنتی خارج شوند و به تولید کالاها و خدمات با ارزش افزوده بالا بپردازند. این کالاها و خدمات به عنوان محصولات و صادرات برتر، درآمد ملی را افزایش می‌دهند و ارزش افزوده بیشتری به اقتصاد می‌بخشند. علاوه بر این، اقتصادهای دانش بنیان به عنوان محرک‌های اصلی نوآوری و پیشرفت علمی خدمت می‌کنند. نوآوری در صنایع دانش بنیان می‌تواند به ایجاد فرصت‌های جدید شغلی، ارتقای سطح زندگی جامعه، بهبود خدمات عمومی و مشکلات اجتماعی، و حل مسائل اجتماعی و زیست‌محیطی کمک کند.

به طور کلی، اقتصاد دانش بنیان به دلیل تمرکز بر نوآوری، فناوری و دانش، می‌توانند به رشد و توسعه پایدار اقتصادی کشورها کمک کنند و در جهت ایجاد اشتغال، افزایش تولید، صادرات، جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و بهبود کیفیت زندگی جامعه سهیم باشند.

از اینرو توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشورهای در حال توسعه می‌تواند به عنوان یک استراتژی مؤثر برای افزایش رشد و توسعه اقتصادی مورد استفاده قرار گیرد. ایجاد سیاست‌های حمایتی و قوانین مؤثر در زمینه تحقیق و توسعه، حقوق مالکیت فکری، سرمایه‌گذاری در فناوری، تسهیلات مالی و مالیاتی و حمایت از استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوپا، از جمله اقداماتی هستند که کشورها می‌توانند برای توسعه اقتصاد دانش بنیان اتخاذ کنند.

ارتقاء زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز به دنبال آن انجام خواهد شد. سرعت و دسترسی به اینترنت، توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، ایجاد پلتفرم‌های دیجیتال و ارتقاء فناوری‌های ارتباطی، از جمله اقداماتی هستند که می‌تواند در توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشورهای در حال توسعه مؤثر باشد. این اقدامات به تسهیل انتقال دانش، دسترسی به اطلاعات، سهولت در انجام تجارت الکترونیک و تسهیل ارتباطات بین شرکت‌ها و افراد کمک می‌کنند.

اگرچه تأمین منابع مالی برای تحقیقات علمی و توسعه فناوری، استقرار شرکت‌های نوپا و استارتاپ‌ها، و حمایت از فرآیند نوآوری و تجاری‌سازی فناوری، از جمله چالش‌های مهم در توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشورهای در حال توسعه است. ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری ، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، استفاده از منابع داخلی از طریق بودجه دولتی و ارتقاء زیرساخت‌های بانکی و مالی، از راهکارهایی هستند که می‌توانند در تأمین منابع مالی کمک کنند.

کشورهای در حال توسعه باید از طریق ایجاد برنامه‌های آموزشی و پرورشی مناسب با تأکید بر توسعه مهارت‌های فنی و علمی، توانمندسازی نیروی کار، ارتقاء سطح دانش و تحصیلات و ایجاد روابط نزدیک بین دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و صنعت، به عنوان راهکارهای مهم در توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشورهای در حال توسعه مطرح ‌شوند. این اقدامات باعث افزایش توانمندی نیروی کار، تولید دانش جدید و ایجاد ارتباطات تطبیقی بین دانشگاه و صنعت می‌شوند.

برقراری همکاری‌های بین المللی در زمینه تحقیق و توسعه، انتقال فناوری، تبادل دانش و تجربه و ایجاد شبکه‌های همکاری با سازمان‌ها و مراکز بین‌المللی، از جمله راهکارهایی هستند که می‌تواند در توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشورهای در حال توسعه موثر باشد. این اقدامات باعث افزایش دسترسی به دانش و فناوری جهانی، انتقال فناوری مؤثر، و ایجاد فرصت‌های جدید برای همکاری و تجارت می‌شوند. ایجاد فرهنگ کارآفرینی و نوآوری در جامعه، تشویق به راه‌اندازی کسب و کارهای جدید، توسعه ذهنیت کارآفرینانه در سازمان‌ها و ساختارهای اقتصادی، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند در توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشورهای در حال توسعه تأثیرگذار باشند. این اقدامات باعث ایجاد محیطی پویا برای ایجاد و رشد شرکت‌های نوپا، ایجاد اشتغال و افزایش رقابت‌پذیری اقتصادی می‌شوند.

اهمیت توجه به موارد فوق و اجرای مؤثر آنها در کشورها می‌تواند رشد و توسعه اقتصادی پایدار را تسهیل کند و به بهبود شرایط زندگی افراد کمک کند.